Μερικές σκέψεις με αφορμή την επαναλαμβανόμενη
«φυσική καταστροφή» στη κοιλάδα του Σπερχειού
Διαβάζω και βλέπω τις καταστροφές που πάλι δυστυχώς καταγράφονται μετά την πρόσφατη έντονη βροχόπτωση.Μιλάμε για την υπερχείλιση του Σπερχειού και των παραποτάμιων χειμάρρων του, της ρήξης του αναχώματος του ποταμού Καλέντζη στη Καρδίτσα αλλά και παρόμοιων περιστατικών σε όλη την Ελλάδα.
Με δεδομένη την επιστημονική προσέγγιση πως δεν υπάρχουν φυσικές καταστροφές* αναρωτιέμαι τελικά πως γίνεται σε κάθε τέτοιο καιρικό φαινόμενο να αναζητούμε τους υπαίτιους και η πολιτεία να μιλά με τα ίδια ακριβώς λόγια για επανορθώσεις και αποζημιώσεις,πάντα μέχρι την επόμενη φορά που θα διαδραματιστούν ακριβώς τα ίδια γεγονότα.
Προεκλογικά,στα πλαίσια της ενημέρωσης που είχαμε ως συνδυασμός για τα αντιπλημμυρικά έργα της λεκάνης απορροής του Σπερχειού ποταμού αλλά και διαχρονικά μετά την επανάληψη τέτοιων «καταστροφών»,ενημερωθήκαμε πως υπάρχει έτοιμη μελέτη για τη διευθέτηση της κοίτης του ποταμού και των παραποτάμιων χειμάρρων κόστους 20-25 εκατομμυρίων ευρώ!
Η μελέτη μάλιστα μας παρουσιάστηκε από τεχνοκράτες που τότε είχαν αναλάβει να υλοποιήσουν τα διαχρονικά αιτήματα των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι βλέπουν να καταστρέφονται οι κόποι της ζωής τους τακτικά μετά από νεροποντές όπως η χθεσινή (νωπές είναι ακόμη οι μνήμες από παρόμοιες καταστροφές το 2011 και 2015).
Αυτό βέβαια που έχω αντιληφθεί τελικά είναι πως την εκάστοτε πολιτεία την «βολεύει» (επιτρέψτε μου τον χαρακτηρισμό) να προχωρά σε αποζημιώσεις και βέβαια να κάνει ψηφοθηρία μετά τη καταστροφή και όχι πριν, αφού το κόστος είναι θεαματικά μικρότερο της επιλογής να ολοκληρώσει έργα εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.
Στη περίπτωση μας, κυνικά, φαίνεται πως είναι πολιτική επιλογή και πιο συμφέρουσα οικονομικά για το κράτος να υπάρχουν καταστροφές περιουσιών-ακόμη και νεκροί από το υψηλό κόστος που απαιτείται για τη προφύλαξη!
Αποπροσανατολιστική και απλουστευμένη επίσης είναι και η προσέγγιση που αναπαράγεται συχνά και αποδίδει όλη την ευθύνη στους «ασυνείδητους» κατοίκους που «χτίζουν τα σπίτια τους σε επικίνδυνες περιοχές».
Κανένας δεν θέλει να ζει σε ένα μπαζωμένο ρέμα εάν έχει την οικονομική δυνατότητα να το αποφύγει αν το κράτος τον έχει προειδοποιήσει για τους κινδύνους ή τον έχει προστατεύσει με έργα από ακραία καιρικά φαινόμενα.
«Οι φτωχοί που ζουν σε πιο επικίνδυνα σπίτια», εξηγούσε ο ιστορικός Τζέικομπ Ριμς, «θυμίζουν μια γυναίκα που αναγκάζεται, για οικονομικούς και πολιτισμικούς λόγους, να συγκατοικεί με κάποιον που την κακοποιεί».
Ενα φυσικό φαινόμενο, υποστηρίζει ο ίδιος στο βιβλίο του «Disaster Citizenship» («Πολίτης της Καταστροφής»), δεν είναι ρατσιστικό ή ταξικό, αλλά όταν αυτό συναντά ένα ανθρωπογενές ευάλωτο περιβάλλον μετατρέπεται σε καταστροφή και συνήθως αναπαράγει και ενισχύει τις κοινωνικές ανισότητες.
Όταν λοιπόν ακούμε στα ΜΜΕ για «φυσικές καταστροφές» καλό θα είναι να γνωρίζουμε πως οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η χρήση του όρου «φυσική καταστροφή» έχει στόχο να αποκρύψει τις ευθύνες του ανθρώπου και το γεγονός ότι κάθε καταστροφή αποτελεί ένα βαθιά πολιτικό γεγονός.
Διαβάστε:
Disaster Citizenship (University of Illinois Press, 2016)
Ο ιστορικός Τζέικομπ Ριμς εξηγεί τους μηχανισμούς με τους οποίους ένα φυσικό φαινόμενο αναπαράγει τα ταξικά χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας
Ακούστε:
Δεν υπάρχει τίποτα φυσικό σε μια φυσική καταστροφή
*Η φράση «δεν υπάρχουν φυσικές καταστροφές» αποτέλεσε το σύνθημα της λεγόμενης Κριτικής Μελέτης των Καταστροφών (Critical Disaster Studies), ενός διεπιστημονικού πεδίου ερευνών που συγκεντρώνει από ιστορικούς και κοινωνιολόγους μέχρι μετεωρολόγους και γεωλόγους.
Παναγιώτης Στασινός